Mimarlık yalnızca estetik ve fonksiyon değil, aynı zamanda can güvenliğini sağlayan bir disiplindir. Özellikle yangın güvenliği, mimari tasarımın vazgeçilmez bir parçasıdır. Türkiye’de yangın güvenliği ile ilgili temel yasal düzenleme **"Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik"**tir (Resmî Gazete: 19.12.2007 / 26735, son değişiklik: 2023). Bu makalede, mimari tasarım süreçlerinde yangın güvenliğinin nasıl dikkate alınması gerektiği, temel kavramlar ve yönetmelik esasları ile açıklanacaktır.
Mimari tasarımda yangın güvenliği;
Can güvenliğini sağlamak,
Yapının dayanıklılığını artırmak,
Yangın sırasında kaçış yollarını açık ve güvenli bırakmak,
İtfaiye müdahalesini kolaylaştırmak
amaçlarını taşır.
Yangına karşı alınacak tedbirlerin çoğu, tasarım aşamasında belirlenir. Bu nedenle mimar, sadece bina estetiği ve kullanım senaryosu değil, risk analizini ve yangın davranışını da hesaba katmalıdır.
Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik
Yönetmelik; yapı kullanım sınıfına göre (konut, otel, hastane, AVM, sanayi tesisi vb.) yangın önlemleri, malzeme seçimi, kaçış yolları, yangın algılama ve söndürme sistemleri gibi konuları düzenler.
Öne Çıkan Maddeler:
Madde 8 - Kaçış Yolları: En az 2 bağımsız kaçış yolu olmalı.
Madde 26 - Yangın Dayanımı: Taşıyıcı sistem elemanları, yangına karşı belirli süre dayanacak şekilde seçilmelidir (örn. R60, R90 gibi sınıflar).
Madde 55 - Algılama ve Alarm Sistemleri: Belirli büyüklükteki binalarda duman dedektörü, yangın ihbar butonları ve otomatik alarm sistemleri zorunludur.
Madde 82 - Yangın Merdivenleri: Yüksek yapılarda zorunlu olup, yapıdan bağımsız veya korumalı olmalıdır.
a. Kaçış Yolları ve Merdivenler
Kaçış yollarının net genişliği, uzunluğu ve yönlendirmeleri, binanın kullanıcı kapasitesine göre belirlenir. Korunaklı merdiven kovaları, duman geçirmez kapılar, yangına dayanıklı duvarlar kritik önemdedir.
b. Malzeme Seçimi
Mimari cephe kaplamalarından iç duvarlara kadar tüm malzemeler yangına tepkime sınıfı (A1, A2, B, vb.) açısından değerlendirilmelidir. Örneğin; ahşap kaplamalar yönetmelikte sınırlamalara tabidir.
c. Bina Yüksekliği ve Kullanım Amacı
Yüksek binalarda yangın güvenliği daha detaylı düzenlenmiştir. 21.50 m'yi geçen binalarda sprinkler sistemi ve basınçlandırılmış kaçış holleri zorunludur.
Mimari projelerde yangın senaryoları, kullanıcı hareketleri ve duman yayılımı gibi değişkenler dikkate alınarak simüle edilebilir. Bu çalışmalar sayesinde kaçış süreleri analiz edilebilir ve tasarıma yön verilebilir. CFD (Computational Fluid Dynamics) yazılımları ile duman hareketleri modellenebilir.
Yüksek yapılarda basınçlandırılmış merdiven kovaları
Cephelerde A1 sınıfı yanmaz malzeme kullanımı
Görsel kaçış yönlendirme sistemleri
Atrium ve açık alanlarda duman tahliye bacaları
Mimar, projeyi hazırlarken yangın yönetmeliğine uygunluğunu sağlamakla yükümlüdür. Ancak detaylı yangın raporu genellikle yangın danışmanı mühendis tarafından hazırlanır. Yapı ruhsat aşamasında belediyeler veya yapı denetim firmaları bu uyumu kontrol eder.
Mimari tasarım süreci yalnızca bir yapının işlevini ve estetiğini değil, aynı zamanda onun afetlere karşı güvenliğini de sağlamalıdır. Yangın, mimari açıdan hem malzeme seçimini hem de plan organizasyonunu doğrudan etkiler. Yasal mevzuata tam uyum ve disiplinler arası işbirliği, yangına dayanıklı yapılar inşa etmenin temel şartıdır.
T.C. İçişleri Bakanlığı – Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik
Türk Standartları Enstitüsü – TS EN 13501-1 (Malzemelerin yangına tepkisi)
İTÜ Mimarlık Fakültesi Yayınları – Yangın Güvenliği Ders Notları
SFPE Handbook of Fire Protection Engineering (International)
25.5.2025 [ Yapı Haberleri ]